مسائل محتوایی قران(بخش اول معارف)-(محور اول-خداوند)(4)
جدول جهان بینی الهی
خداوند یگانه(ازلیت)
صفات ذات(جلال-جمال) یگانگی-جاودانگی-علم-قدرت
صفات فعل خالقیت-ربوبیت-حاكمیت-مالكیت
آفرینش جهان جبروت(ملائك)
آفرینش جهان ملكوت(مثال)
آفرینش جهان ناسوت(ماده)(خلق اول)
دوره اول-گازها
دوره دوم-ابها
دوره سوم-خاك
دوره چهارم-نباتات
دوره پنجم-حیوانات
دوره ششم-(آفرینش انسان)
الف-ماقبل تاریخ
ب-تاریخ
1-عصر(نبوت)
ادم-نوح-ابراهیم-موسی-عیسی-محمد
2-عصر(امامت)
الف-(حضورامام) امام علی –امام حسن –امام حسین-امام سجاد-امام باقر-امام صادق-امام رضا-امام جواد-امام هادی-امام عسكری-امام مهدی
ب-(غیبت صغری امام مهدی)
ج-(غیبت كبری امام مهدی
د-(ظهورامام مهدی)
ه-(رجعت امام علی وامام حسین)
و-مرگ جهان(صوراول)
برزخ جهان(چهل سال)
احتضار(حضورشیاطین وملائكه برای نهائی كردن كار-جان كندن-دیداراهلبیت)
مرگ توسط ملك الموت (دروازه عالم بقا)
قبض روح وورودببدن مثالی
برزخ
ورودبقبروفشاران-سوال نكیرومنكر
1-ورودبه بهشت برزخی(وادی السلام)
2-ورودبدوزخ برزخی(حضرموت)
3-بلاتكلیف(درحالت خواب)
علائم رستاخیز(اشراط الساعه)
1-قبل ازپایان جهان(ظهورپیامبراسلام-شق القمر.......
2-بعدازپایان جهان(تلاشی كوهها-انفجاردریاها...........)
اغازرستاخیزتوسط اسرافیل(صوردوم)
مواقف پنجاه گانه(حیرت-سكوت-سوال-گریز-حساب-میزان-.....)
اعراف(اخرین موقف)
دوزخ
جهنم(گناهكاران اهل توحید)
سعیر(جایگاه صابئین بدكار)
سقر(جایگاه مجوسیان بدكار)
حطمه(جایگاه یهودیان بدكار
لضی(جایگاه مسیحیان بدكار)
جحیم(جایگاه مشركان)
هاویه(جایگاه منافقان)
بهشت جاویدان
دار الجلال(جایگاه اهلبیت
دارالقرار(جایگاه انبیا)
دارالسلام(جایگاه اوصیا)
جنه الماوی(جایگاه سابقین)
جنه الخلد(جایگاه علما)
جنه الفردوس(جایگاه شهدا)
جنت عدن(جایگاه صالحین)
جنه النعیم(جایگاه مومنین دیگر
خداوند(لاهوت)
خداوندخالق هستی وحقیقت یگانه وبینهایت كمال وارزوی همه جویندگانست اوبزرگترین محوراصلی قرآن كریمست درخصوص خداوندمسائل زیرقابل طرح است
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
الف-اثبات وجودخدا
يك-درقرآن كریم برای اثبات وجودخداوندازفطرت انسان كمك میگیرد
1-افی ا... شك فاطر السموات والارض؟ 12 ابراهیم
2-الست بربكم؟ قالوبلی 171اعراف
سنریهم آیاتنافی الافاق وفی انفسهم 54فصلت .بجزبرهان فطرت قرآن كریم از5طریق دیگرنیزوجودخداوندرااثبات مینماید
يك-برهان نظم-وجودنظم درجهان آفرینش حاكی ازوجودمنظم انست
خلق اللیل والنهاروالشمس والقمركل فی فلك یسبحون34انبیا
دو-برهان تغییروحركت جهان درحركتست وحركت نشانه افول وتغییرونقصان ونیازمندیك محرك قدیمست.
انی لااحب الافلین75تا79انعام
سه-برهان وجوب وامكان همه موجودات فقیرندونیازمندیك وجودغنی بالذات است یاایهاالناس انتم الفقراالی ا... وا... هوالغنی الحمید 15فاطر و38محمد
چهار-برهان علت ومعلول
علیت رابطه وجودی میان دوچیزست.جهان معلولست ونیازبعلت دارد
ام خلقوامن غیرشئی ام هم الخالقون 35طور
پنج-برهان صدیقین
دلیل وجوداوخوداوست افتاب امددلیل افتاب
اولم یكف بربك انه علی كل شئی شهید53فصلت
خداجوئی وخدآیابی امری فطریست اماخداشناسی امربسیاردشواریست ونیازبمطالعه بسیارداردوعلم ما ا جمالیست
فلاسفه عالم خداوندی راعالم لاهوت مینامند
دو-اثبات خدا دراحاديث
اثبات خدا ازطريق حدوث جهان
اثبات خداازطريق نياز حركت به محرك يانياز نظم وترتيب به منظم ومرتب
اثبات خداازطريق اقتدار او برگنجانيدن جهان دريك عدسي كوچك
اثبات خدا ازجهت سودمندي وجود او دراخرت
اثبات خدا از طريق عدم امكان وجود بيش از يك قديم
(210تا215كتاب توحيد ازج1كافي)
ب- نام وصفات خدا
نام خداوندالله است كه بیش از2500باردرقرآن كریم امده است واصل آن الاله میباشددرتورات وانجیل بنام یهوه دراوستااهورامزداودرفارسی یزدان وخداوندنام دارد.بجزنام.خداونددارای صفات واوصاف بسیاریست
ولله الاسماءالحسنی 80اعراف درحدیثی ازرسول اكرم برای خداوند99صفت نیكوامده است اماباتوجه بذات بینهایت حقتعالي صفات ایشان بیشمارست.درقرآن كریم ازایشان127صفت یادشده است وبراسا س روآیات اسلامی تا1000نام برای خداوندامده است.درآیات22تا24حشر15موردازصفات یكجاامده است ضمناواژه ا.للهم بمعنای یاا.لله..5باردرقرآن اشاره شده است 26ال عمران-114مائده-32انفال-10یونس-46زمر
در روايات- نام خداوند الله است وبقیه اسامی اوصفات اویند اسامی وصفات غیر از خود اویند چه انها حادث اند(ح301تا304)
معانی برخي از اسماء
رحمن رحمت عام است وشامل همه میشود ولی رحیم مخصوص مومنین است
مراد از اول واخر چیست؟یعنی او دگرگون نمیشود وثابت وقدیم است اول هر چیز واخر هر چیز است
معنی الله اکبر اینست که او برتر از انست که بوصف دراید
معنی سبحان الله یعنی تنزیه خدا از هر عیب ونقص(305 تا316)
مراد از صمد چیست؟ معنای لغوی ان توبر است یعنی خداوند بی نیاز است وهمه باو نیازمندند واینکه اوغنی بالذات است وما محتاج او(319تا320)
مراد از وجه الله ذات اوست-اشتراک صفات در انسان وخدا صرفا ازجهت الفاظ است نه معانی چه میان صفات ما واو اشتراک وشباهتی وجود نداردکما اینکه دروجود نیز اینگونه است ما هرود وجود داریم لیکن او کجا وماکجا(317تا318)
توصیف خداوند درخطبه های امیر المومنین توحید او که ازلی بوده وخلق او که ازچیزی نبوده واختراع بدون ماده است همه چیز را باندازه افریدهرچه مخلوقش دارد او درحد بی نهایت دارد خطب 341تا348 توحید کافی)
ايا ميتوان خدارا به شيئ تعبير نمود؟ بلي او شيئ است لكن نه مانند اشياءديگر
در اين باب7حديث دركتاب توحيد ج1كافي امده است
خدارابخدائيش ورسولرا برسالتش وامامان وفرمانروايان را بامر بمعروف ودادگري ونبكوكاري بشناسيد.حديث 223 ازكتاب توحيدكافي
مراد ازحديث اينست كه خدارا با ديگران تشبيه مكن وهرچه مخلوق دارد ازاونفي نما ورسول را به معجزات ومسوولين رابه كار نيك ودادگري بشناس
امام فرمود كمترين درجه خداشناسي اقراربه وحدانيت اوست(ح226 ازكتاب توحيدكافي)
امام صادق فرمود الله از الاله بمعناي معبود است(ح230كتاب توحيدكافي)
احاديث راجع به لا مكان بودن خدا واينكه مكان را او افريده است(232تا239كتاب توحيد كافي)
نفي نسبت وخويشاوندي بخدا(240تا243كتاب توحيد)
نفي از سخن گفتن در چگونگي ذات خدا(244تا253همان كتاب)
نهي از سخن گفتن در باره ذات خدا وتاكيد بر مطالعه صفات ومخلوق خدا(244تا253 ازهمان كتاب)
خداوند با چشم ديده نميشود چراكه جسم نيست ودردل نيز احاطه نميشود چرا كه نامحدود است(254تا265)
خدا را با همان صفات او بناميد(266تا279)
خداوند جسم نيست وصورت ندارد(280تا286)
صفات خداوندبردوگونه است
اول-ذات بخشی ازصفات مربوط بذات حقتعالیست وعین ذات اومیباشد.مجموعه صفات ذاتی خداونددر4صفت اصلی قابل جمع است كه عبارتنداز
1-وحدانیت-خداوندیگانه است بیمثل ومانندوشبيه ومركب ازاجزاءخارجی وعقلی نمیباشد.صفاتی كه باین صفت اصلی بازمیگرددعبارتنداز
احد-واحد-مشهور-معروف-غریب-فرد-كافی-وتر-موجود-غایت
قل هوا... احد-لوكان فیهماالهه الاا... لفسدتا(1اخلاس و105انبیا)
2-سرمد یت-خداوندجاودانه ازلی وابدیست یعنی ازابتدابوده وخواهدبود.صفاتی كه باین صفت اصلی بازمیگرددعبارتنداز
اخر-اول-باخی-حی-دائم-سابق-سرمد-قدیم-قریب-قائم-قیوم-متین-مكین-حق-ازلی-ابدی-واجب الوجود
ا... لااله الاا... هو الحی القیوم257بقره
3-عالمیت-خداوندداناست بهمه هستی وذات خودازازل تاابددرهرزمان وهرمكان وعلم اوحضوریست.صفاتی كه باین صفت اصلی بازمیگردندعبارتنداز
بصیر-باطن-برهان-جمیل-حسن-حكیم-محیط-خبیر-مدرك-دلیل-رای-سرور-سامع-سمیع-سند-شاهد-شهید-عالم-علیم-علام-فخر-قرهعین-ناطق-ناظر-نور-كاشف-كامل-كنز-معلن-عارف
علم خداوندذاتی تفصیلی(لوح محفوظ)وفعلیست وهوبكل شئی علیم
4-قادریت-خداوندتواناست بهرامری كه درهستی امكان پذیراست صفاتی كه باین صفت اصلی بازمیگرددعبارتنداز
باذخ-جبار-جلیل-محول-ذخز-رافع-رفیع-سریع-سالم-سید-شدید-شریف-صادق-عده-عز-عزیز-معز-عظیم-علی-عالی-اعلی-متعالی-فوق-عون-معین-مستعانغالب-غناء-غنی-مغنی-فاتح-فتاح-فالق-فارج-مفرج-فاتق-فائق-قادر-قدیر-مقنی-قاهر-قهار-ماجد-مجید-منیع-ناصر-نصیر-كبیر-متكبر-كثیر-واسع-موسع-مهیمن-مكین-مانع-مطلق-حق-فاصل-فارق-مفصل-قابض-مقدر نكته-دوصفت ذاتی وحدانیت وسرمدیت بدون اضافه بچیزی بذات باریتعالی اتصاف داردلیكن دوصفت قادریت وعالمیت بااضافه بمخلوق قابل اتصاف است
دوم-فعل-بخشی ازصفات مربوط بافعال باریتعالی است اینگونه صفات حادث وناشی ازقدرت وعلم اویند مجموعه صفات فعل خداونددر4صفت اصلی قابل جمعست كه عبارتنداز
1-خالقیت(خلق دفعی)خداوندآفریدگارهستی است وهمه چیزبااراده اوحیات داردوصفاتی كه باین صفت اصلی بازمیگرددعباتنداز
بدی-مبدء-مبدل-بارء-باعث-جاعل-محیی-خالق-خلاق-مسبب-مسخر-صانع-مصور-مضعف-معید-مغیر-فاطر-فاعل-فعال-فالق-مغنی-مقلب-ماهی-ممكن-ممیت-منشئ-منور-مكون-موسع-ماهد
انماامرهاذاارادشیئاان یقول له كن فیكون83یس لاموثرفی الوجودالاا... (حدیث)
نكته-پیش ازخالقیت خدامشیت واراده اوبایدباشدتاخلق صورت بگیرد
2-ربوبیت(خلق تدریجی)-خداوندپروردگارومربی همه مخلوقاتست وجهان لحظه ای بدون توجه اوپیش نمیرود.صفاتی كهباین صفت اصلی برمیگرددعبارتنداز
امان-امین-مومن-انیس-مونس-مستانس-بر-بار-باسط-مبشر-مبین-مبین-تواب-مثیب-جابر-مجزل-جلیس-مجمل-مجیب-مجاب-جواد-جار-مجبر-حبیب-محبوب-محذر-داعی -مدعو-حفیظ-حافظ-حفی-حلیم-حامد-حمید-محمود-حنان-محیل-مخوف-خیر-مختار-مدبر-حرز-حاسب-حسیب-دافع-مدیل-دیان-ذارء-ذاكر-مذكور-رئوف-رب-مرتب-راتق-رجاء-راحم-رحیم-رحمان-ارحم-رازق-رزاق-راضی-رضی-مرضی-رضوان-مرغوب-مرغب-رفیق-رقیب-موهوب-مرتاح-مزین-ساتر-ستار-سلام-سامق-مسهل-شافی-شاكر-شكور-مشكور-صبور-صبار-صریخ-جبار-ضامن-طبیب-مطعم-طالب-مطلوب-مطور-عدل-عادل-عاصم-عصمت-عطوف-معطی-عفو-معافی-غآفر-غفار-غفور-غفران-غیاث-مغیث-مطرح-مفرغ-مفضل-قابل-قبیل-قاسم-مقسم-مقسط-مقیت-مقیل-ملجا-ملقن-ملهم-ملی-منان-ممهل-منجی-منذر-منزل-منزل-منعم-منفس-منول-منیل-كریم-اكرم-مكرم-كالئ-ودود-موسع-ماصل-موصوف-وافی-وفی-وقی-واقی-واهب-وهاب-
3-حاكمیت همه هستی تحت حكومت اوقراردارندواومقنن وقاضی ووالی اصلیست.صفاتی كه باین صفت اصلی برمیگردندعبارتنداز
اله-امر-حاكم-دلیل-راشد-مرشد-رشید-راعی-مسئول-معبود-معقب-عماد-غایت-مقصود-قاضی-منی-ناهی-منتهی-ولی-والی-مولی-هادی-حكم
4-مالكیت همه مخلوقات وهستی ازان اوست واومالك علی الاطلاقاست.صفاتی كه باین صفت اصلی برمیگردندعبارتنداز
جامع-سلطان-شافع-شفیع-صاحب-مالك-ملیك-ملك-مقدر-مقدم-كاسر-كفیل-وكیل
درپایان بخش صفات باید گفت دوصفت قدوس وسبوح درقرآن كریم بعنوان صفت سلبی معروفندكه مفهوم اندوتنزیه حقتعالی ازصفات محدود ناقص وبشریست اولی تنزیه مادی ودومی تنزیه معنوی (صفات سلبیه)
نكته1-هرصفتی كه ضدش قابل اتصاف بخداوندنباشدذاتی ودرغیراین صورت فعلیست
نكته 2-اسماء خداوند حادث است والفاظ ان مخلوقند.
نكته3-اسامي خداوند توقيفي است وكسي حق نامگذاري براي خداوند را ندارد
صفات خداوند دو نوع است درروايات-
1-ذات- صفاتی که عین ذات اوست مانند قدرت وعلم .ان نیز بردوگونه است
الف- بدون اضافه مانندحیات وتوحید ب-با اضافه بغیر مانندعلم وقدرت
2—فعل-مانند خلق وحاکمیت وان نیز بردوگونه است
الف بدون اضافه مانند مشیت واراده ب- بااضافه بغیر مانند افرینش وربانیت
تفاوت اصلی اندو دراینست که درصفت ذات ضد ان سلبی است ولی درفعل هردو قابل اتصاف است(ح286تا300)
مشیت واراده خداوند بوجودواختیار بنده تعلق میگیرد ولذا هر عملی که بنده انجام میدهد قابل اتصاف به خدا نیز هست
قبض وبسط الهی برای بندگان از باب امتحان است ونشان دادن بخود انان
افرینش سعادت وشقاوت ازسوی خدا بمعنای تقدیر احکام واجب وحرام که مسیر سعادت وشقاوت است میباشد وخداوند نیز از سرنوشت بندگان اگاه است
مقصود از خلقت خوبی وبدی هماناتقدیر ابزار خوبی وبدی است (378تا391)
دراعمال انسان نه جبر است ونه تفویض(قدر) بلکه امر بین الامرین است یعنی کاری را که ادمی با اختیار انجام میدهد هم منسوب به خداوند است چرا که او قدرت داده وابزار ان را فراهم نموده وهم منسوب به انسان است چرا که او اختیار انجام ان را داشته است ویا بعبارت دیگر این خداست که انسان را جبرا مختار افریده لذا منسوب باوست واین ادمی است که مختار بوده انرا انجام داده است بعبارت اخری خلقت انسان تااختیار ان جبریست واقدام ادمی با اختیار تفویضی است انسان جوری ساخته شده است که اگر چیزی بخواهد انجام میدهد واگر نخواهد ترک کند.(392تا402)
عقل حجت خداوند بر بشر است وبازخواست از ادمی بمیزان توانمندی عقل اوست.
خداشناسی امری فطریست وخداوند انرا عطا فرموده است
هر کس هرچه داردفزونتر از دیگری ان افزونی حجت خداست
معرفت خشنودی وبیداری از جانب خداوند است
مسوولیت از زمانی اغاز میگرددکه معرفت درکار باشد
هدایت ازجانب خداوند است
در اعتقاد با دیگران ستیز نکن(410تا424)
ج-اسم اعظم
برخی تصورمیكننداسم اعظم خداوند یك یاچندلفظ است وبااگاهی بران میتوانندتصمیمات مهمی بگیرندلیكن حقیقت اینست كه اسم اعظم لفظ نیست وحقیقت صفات حقتعالی است كه اگرادمی ببرخی ازان متصف گردداوراقادرمیسازدتابرخی ازكارهای غیرعادی راانجام دهدماننداصف بن برخیاوزیرسلیمان وبلعم باعوردانشمندزمان حضرت موسی.درروایتی گفته شده است كه اسم اعظم 73حرف دارداصف یك حرف عیسی2حرف موسی4حرف ابراهیم8حرف نوح15حرف ومحمد ص وائمه ع72حرفرامیدانستندوحرف اخرنزدخداوندست.روایت دیگری میگویداسم اعظم باالله اغازوبه هوختم میشودونقطه ندارداین جمله5باردرقرآن كریم امده است
لااله الاهو(بقره-ال عمران-نسا-طه-تغابن) (608تا610)
د- لوح محفوظ:لوحمحفوظ يا كتاب مبين همان علم خداوند است كه بعنوان سميع عالم به همه مسموعات وبعنوان بصير عالم به همه مبصرات وبه عنوان حكيم عالم به همه روشها وشناختهاي عقلي وغير عقلي است تغييرات حاصله درهستي كه بعلت سنتهاي الهي يا تحولات ناشي از شرايط بوجود ميايد در لوح محو واثبات قرار دارند وموارد حتمي در لوح محفوظ
بداء-یعنی تغییر درقضای الهی ایا این امر بمعنای عدم اگاهی خداوند است؟ خیر چون او همان تغییر را ازقبل میدانست ومصلحتی در کار بوده است برخی معتقدند که بداء همان نسخ دراحکام است بعضی معتقد به لوح محفوظ لوح محو واثبات اندو برخی مراتب هستی را در7مراتب میدانند مشیت-اراده-قدر- قضا-اذن-کتاب واجل که برای تحقق امری طی مراتب لازم است اجل نیز حتمی ومشروط است(360 تا377)
ه-علم غيب: علمي است كه جز ذات احديت كسي از ان اگاهي ندارد قران كريم علم غيب را به پنج مورد محصور نموده است
1-زمان قيامت 2- زمان نزول باران 3-اگاهي از انچه در رحم است 4- فرداي انسان 5- محل مرگ انسان ايات را مرور ميكنيم. 63احزاب- 34لقمان – 12فاطر- 8رعد
علم غیب وعلم بداء خاص خداوند است(657تا660)
علم غیب سه نوع است 1-خاص خداوند(ایات59انعام-20یونس-67نمل)علم مخزون یامکنون
2-خاص انبیا واولیا که درصورت مصلحت خداوند دراختیار انان قرار میدهد
3- معلوماتی که برخی از ان اگاهند ولی نوعا مردم انرا نمیدانند
حضور خدا درعرش اینست که استوا با علی جنبه تسلط وغلبه دارد یعنی خداوند برمرکز قدرت هستی قراردارد(321تا330)
مراداز عرش علم خداوند است وحاملان خداوند حرکت ندارد بلکه خالق حرکت است اوبهمه چیز یکسان است او از هر رازی اگاه است. تعبیر قران عرش فرشتگانند ودرقیامت 8نفر نوح ابراهیم موسی عیسی محمد علی حسن وحسین میباشند.
مراد از کرسی قدرت خداوند است که بر همه چیز فایق است
ومراد ازروح چیست؟ روح ازریح بمعنای باد است وتناسبی میان انهاست این مورد دردو جا بکار رفته است ادم وعیسی(302تا341)