1 فایل پیوست
حالا خودم حرف میزنم نوشنه ثریا اسفندیاری بختیاری (ملکه اسبق ایران)
ثریا اسفندیاری بختیاری (پهلوی)، همسر دوم محمدرضا پهلوی، در اول تیرماه 1311شمسی در «بیمارستان میسیون انگلیسی» اصفهان به دنیا آمدپدرش خلیل، فرزند سردار اسعد از خان*زاده* های ایل بختیاری بود.اوا، مادر ثریا، یک مسیحی پروتستان آلمانی و زاده* مسکو بود. پدربزرگ وی به دعوت تزار، برای کار در کارخانه تفنگ*سازی به روسیه رفت؛ اما زمانی که اوا یازده* ساله بود، در جریان انقلاب اکتبر اتحاد شوروی با خانواده به آلمان غربی بازگشت و در برلن ساکن شد. خلیل بیست و دو ساله که در پاییز 1924م برای تحصیل به برلن رفته بود، با اوای شانزده *ساله آشنا شد. اوا هم*زمان با تحصیل، در رستوران نیز کار می*کرد. آنها پس از پانزده ماه، طبق آیین اسلام با یکدیگر ازدواج کردند و دو سال بعد با پایان*یافتن تحصیلات خلیل در رشته اقتصاد، عازم ایران *شدند.
ثریا و دربار پهلوی دوم
با گذشت دو سال از جدایی محمدرضا پهلوی از فوزیه، افراد گوناگونی به شاه برای همسری معرفی می*شدند.معرِّف ثریا، عمه *فروغ وی، ندیمۀ مادر شاه بود. نظر محمدرضا با دیدن عکس ثریا جلب شد و تمایل خود را به ارسال عکس*های بیش*تر و درنتیجه، فرستادن خواهرش شمس به اروپا برای آشنایی با ثریا و سرانجام دعوت از وی به ایران برای دیدار حضوری، ابراز کرد با موافقت طرفین و اعلام نامزدی شاه با ثریا، روز 6 دی به عنوان تاریخ عروسی معین *شد. با ابتلای ثریا به حصبه – که برخی معتقدند، وی را مسموم کردند مراسم به 23 بهمن 1329 موکول *شد.
محمدرضا سی و یک سال و ثریا هیجده ساله بود؛ اما برای کاستن تفاوت سنی، اعلام شد که ثریا هیجده سال دارد. زندگی آنها تنها هفت سال، ادامه داشت انتخاب ثریا به همسری شاه، گام مهمی در برقراری روابط دوستانه دربار با ایل بختیاری شد که روابط خوبی با انگلستان داشتند و در سرکوب رضاخان، روابطشان با دربار تیره شد؛ به* گونه* ای*که فروغ، بعداً به اتهام توطئه از سوی بختیاری*ها برای نفوذ به دربار، بیرون رانده شد.
ایام نقاهت ثریا فرصت مناسبی برای آشنایی بیشتر وی با مسائل جاری کشور شد ـ که بیشتر، گرد مسئله نفت بود و سه قدرت شوروی، انگلیس و آمریکا بر سر آن رقابت داشتند. ـ این مسائل عبارت بودند از: ترور نخست*وزیر، رزم آرا، ملی*شدن صنعت نفت در 28 اسفند 1330، نخست* وزیری مصدق، کاهش قدرت شاه و به* خطر افتادن منافع آمریکا و انگلیس، و در نتیجه، کودتا علیه دولت مصدق که در مرحلۀ نخست با شکست رو به *رو شد و به فرار شاه و همسرش در 25 مرداد 1332 به عراق و سپس به ایتالیا انجامید و سرانجام، آنان با سقوط دولت مصدق در 28 مرداد به ایران بازگشتند.
ثریا در خاطراتش به نقش خود در روحیه* بخشی به شاه که در دوران ضعف قدرت، دچار ناراحتی شده بود، اشاره کرده و خود را نخستین پیشنهاد دهندۀ کودتا علیه دولت مصدق به شاه می*داند؛ اما بر اساس مدارک، نقش اصلی با سرویس*های جاسوسی انگلیس و آمریکا بود و دیگران، تنها نقش بازیگران صحنه را ایفا می*کردند. شاه نیز تنها نقش امضاکننده عزل مصدق را داشت.
پس از دو سال و نیم تنش، اکنون ثریا طعم واقعی ملکه* بودن را می*چشید. حضور روزانه بختیاری*ها در میهمانی*های دربار، بازگرداندن عمه* فروغ و دکتر ایادی – که به دلیل وهابی* بودن و حساسیت*های موجود به وی، پیش از این از دربار رانده شده بود و خبرچین شاه از ثریا نیز به شمار می*آمد – نشان از قدرت ثریا در دربار داشت. وی علاوه* بر رسیدگی به امور شخصی ـ که شاه از وی به* عنوان فردی علاقه مند به زندگی، تزیین منزل و انجام خدمات اجتماعی یاد می*کند ـ در مقام ملکه، دارای مسئولیت*هایی چون دیدار با سفرا، نظارت بر آسایشگاه سل *زدگان و سازمان حمایت مادران، بازدید از بیمارستان*ها، پرورشگاه*ها و مراکز خیریه نیز بود.
همچنین شاه پس از کودتا، سرپرستی «جمعیت شیر و خورشید» و سازمان امور اجتماعی شاهنشاهی را به او سپرد. وی به تأسیس یک مرکز خیریه با نام «بنیاد ثریا» اقدام کرد؛ از جمله امور فرهنگی این بنیاد، نشر و ترجمه آثار معروف جهان بود.یکی از اقدام*های شاه پس از کودتا برای بالا بردن جایگاه بین* المللی خود، سفر به کشورهای شرقی، اروپایی و آمریکا بود که ثریا وی را همراهی می*کرد. ثریا دربار را محیطی سرشار از رقابت و توطئه و زن* سالار معرفی می*کند. وی برای در امان ماندن از مشکلات خانوادگی، از همان ابتدا سعی می*کرد، از جمع نامتناجس خانوادۀ شاه فاصله بگیرد که البته به سوء تفاهم*هایی نیز *منجر شد.
هر*چند شاه، ثریا را بسیار دوست داشت؛ اما منافع خویش را ترجیح داد و با تشکیل یک شورای فرمایشی، ثریا را به دلیل ناتوانی در به دنیا آوردن ولی*عهد و فشار مقامات دولتی ـ هرچند وجود ولی*عهد را خطری بالقوه برای خود می*دید در 24 بهمن 1336ش تا زمان اعلام نظر شورا به اروپا فرستاد. سرانجام، جدایی آنها به صورت رسمی در 23 اسفند اعلام *شد. شاه غیر از پرداخت مهریه که پانصد هزار تومان بود، یک میلیون تومان و نیز جواهرات به وی داد و مقرر کرد که ثریا ازدواج نکند و ماهانه چهارصد *هزار دلار، معادل سی* هزار تومان به* عنوان نفقه به وی داده شود. هم*چنین لقب «والاحضرت» ـ که ویژۀ خانواده پهلوی بود ـ را به وی داد که دارای امتیازاتی چون پذیرش در اجتماعات و انجمن*های اروپایی و داشتن پاسپورت وابستۀ سیاسی بود و پدرش خلیل نیز همچنان در سمت سفیر ایران در آلمان غربی باقی ماند.
ثریا پس از جدایی در انجام امور شخصی، دچار مشکلات فراوانی *شد. او سال*های نخست را همراه پدر و مادرش در انزوا و افسردگی به سر *برد؛ اما مطبوعات خارجی، پیوسته خبرهایی درست یا نادرست از زندگی خصوصی وی ـ اعم از خودکشی و داستان*های عشقی ـ منتشر *کردند؛ هرچند پخش اخبار مربوط به ثریا در ایران ممنوع بود. ثریا با شکایت علیه مطبوعات در 1961م و تعهد آنان به عدم درج چنین مطالبی، حضور خود را در صحنه اجتماع رقم می*زد.
او پس از ازدواج شاه با فرح، به نگارش خاطرات خود روی آورد. وی در قالب کتاب*های «حالا خودم حرف می*زنم»، «خاطرات ثریا»، «کاخ تنهایی» و نیز «شاهدخت ناکام» از برخی وقایع و فسادهای موجود دربار، پرده برداشت و نیز به بازی در فیلم «سه زن» روی *آورد.آشنایی ثریا با «فرانک*-*ایندووینا»، کارگردان ایتالیایی این فیلم، منجر به تصمیم آنان برای ازدواج شد که پیش از ازدواج، فرانک بر اثر سانحه هوایی فوت کرد و ثریا تا پایان عمر به* صورت مجرد زندگی خود را ادامه داد. ثریا که تا *آن* زمان با لهجه بختیاری و زبان*های فارسی، آلمانی، فرانسه، اسپانیولی و انگلیسی آشنایی داشت، برای برقراری ارتباط با فرانک*، زبان ایتالیایی را نیز آموخت. از سوی دیگر. هر*چند وی دیگر به ایران بازنگشت؛ اما بر اساس شواهد موجود، غیر از مدت زمانی که با فرانک آشنا شد، با نامه و تلفن تا واپسین *روزهای زندگی شاه با وی ارتباط داشت؛ هرچند خودش، هرگونه ارتباط با شاه را رد می*کند.همچنین محمدرضا پهلوی در وصیت خود، مبلغ هنگفتی به وی بخشید. ثریا از وکیل وی خواسته بود که این مسئله برای جلوگیری از سلب آرامش و تهدید او محرمانه بماند
● برای آگاهی یافتن از چگونگی مطالعه این کتاب، ویکی کتابناک را ببینید.
