بازی خور
2013/12/01, 10:57
http://www.up.nazicenter.com/images/6rm6d1iljpb3w0iuy6ig.jpg
هنر ساسانی به تدبیر بنیانگذار این سلسله یعنی اردشیر تکوین یافت و در چهارچوبی مشخص رو به تعالی نهاد. بسیاری از مضامین و انگاره های هنر ساسانی ریشه در فرهنگ های گذشته ی پیش از ساسانی همچون تمدن ایلام، فرهنگ های دوران آغاز تاریخ چون (حسن لو، زیویه، لرستان و...) خاصه تمدن عصر هخامنشی و پارتی دارد. لیکن در داد و ستدهای فرهنگی، تجاری از نفوذ منابع هنر و فرهنگ یونانی، رومی برکنار نمانده و برخی انگاره ها و نقش ها و مضامین آنها را جذب و با فرهنگ ملی و مذهبی خود سازگار ساخته است. حتی از منابع هنر و فرهنگ خاور دور نیز برخوردار شده و برخی از طرح های گیاهی و حیوانی بافته های چینی را در فرهنگ خود ادغام کرده است.
این بن مایه های گوناگون در طول چهار قرن حکومت ساسانی با گذاردن تاثیرات متقابل با نوساناتی متفاوت بر یکدیگر، به حیات خود ادامه دادند. باید گفت هنر ساسانی نیز همچون هنر هخامنشی به خاطر حمایت دولت، هنری شاهانه و بیشتر در خدمت دربار و بزرگان کشور بوده است. در این هنر طیف گسترده ای از نقوش گیاهی، جانوری و پرنده ای که اغلب با کاربردهای نمادین و یا رمزی همراه بوده در آثار مختلف و با شباهت فراوان مورد بهره برداری قرار گرفته است. این نماد ها که تفسیرشان تا کنون به تمام معنا درک نشده، در سراسر امپراتوری ایران رواج یافت و در ساخت اشیاء گوناگون بر روی مواد مختلف چون: سنگ، ملاط گچ، ابریشم و دیگر بافته ها، نقره و جواهر بکار برده شد که در نگاه نخست به عنوان هنر ساسانی قابل شناسایی هستند.
http://www.up.nazicenter.com/images/m9uz95dkletsj3tw88ks.jpg
موزاییک کاری دوره ساسانیان
پیش از عهد اردشیر ساسانی حدود پنج قرن اشکانیان بر ایران حکومت می کردند. اختلافات خانوادگی و تحریک نجبای ملوک الطوایف ایران، همواره سبب هرج و مرج در ارکان دولت اشکانی بود. این شرایط فرصت مناسبی را برای «اردشیرپاپکان» بنیانگذار حکومت ساسانی فراهم آورد و این اندیشه را در نزد وی تقویت کرد که او حکومتی را مبتنی بر وحدت و تمرکز بنیان نهاد. ساسانیان در زمینه ی هنر، تولیدات متنوعی دارند و آثار باشکوهی را در انواع هنرها چون معماری، حجاری، نقاشی دیواری، نقاشی موزاییک، گچ بری، پیکره سازی، فلزکاری، شیشه گری، سفال، سکه و مهر از خود به یادگار گذاشته اند.
هنر ساسانی هنر ایران نو است که سنت های هخامنشی و پارتی را در خود جای می دهد. اما باید گفت این هنر معرف یک تجدید و احیای ناگهانی یا پیدایش سنن قدیم که عاری از تاثیرات غربی باشد نیست، بلکه هنر ساسانی خلف مستقیم و جلوه ی هنر عصر پارت و ادامه ی سنن قدیم است. هنر ساسانی خواستار بازگرفتن اعتبار گذشته ی هخامنشی ها بود و توانست در مدت کوتاهی به صورت هنری ملی درآید. معماری و مجموعه ی هنر ساسانی دارای چنان ارزش زیباشناختی بود و به حدی مورد پسند همگان قرار گرفت که تا دیرزمانی پس از مرگ یزدگرد سوم و انقراض آن سلسله به حیات و رواج خود ادامه داد. بعدا نیز آن مجموعه هنری به تدریج با شرایط متغیر فرهنگی سازش یافت و نفوذ خود را در مسیر راه های بازرگانی به شرق و غرب گستراند.
http://www.up.nazicenter.com/images/l9centqnkcequql4er3a.jpg
نقش برجسته ساسانی (گچ کاری) / آرم دانشگاه تهران از این نقش برجسته گرفته شده.
نقش مایه های ساسانی را می توان در نقاشی ها و نگارگری منسوجات آسیای میانه و نیز در سفالگری سلسله ی تانگ چین و نقش اندازی بر منسوجات ابریشمی مصر و بیزانس که همه از بازارهای گرم و گسترده برخوردار بودند، پیگیری کرد. نفوذ هنر ساسانی تنها محدود به محصولات هنری نبود، بلکه مفاهیم پادشاهی و سلحشوری و تدابیر جنگی آنها نیز اروپای قرون وسطا را تحت تاثیر قرار داد. هنر ساسانی آخرین جلوه ی هنر شرق قدیم بود و به مثابه هنر جهانی عمل می کرد و در مواردی تاثیر خارجی می پذیرفت و آن را طبق سنن خود تغببر می داد و سپس به اطراف پرتوافکن می کرد و مورد اقتباس قرار می گرفت و در ممالک بسیار بعید جهان نفوذ می کرد.
http://www.up.nazicenter.com/images/cj4dj77pnpa6r0s3kmz.jpg
ظروف فلزی ساسانی / با نقوش انسانی و حیوانی
طاق، گنبد و ایوان از مشخصات معماری آن عصر است. تزئینات معماری در آن به صورت روکش بنا به کار می رفت. گچ بری و نقاشی دیواری در تزیینات داخلی بناها بکار می رفتند. شیوه ی موزاییک رومی و سیریانی (سوریه ای) از ذوق و سلیقه ی ایران اقتباس می شد. نقوش برجسته ی آنها که همواره تجلیل از پادشاهان بود این نگاره ها ابتدا در ناحیه ی پارس (استان فارس امروزی) تجلی یافت و سپس در طاق بستان (کرمانشاه) به عالی ترین شکل خود جلوه گر شد. در این طاق، حجاری های مربع شکل جایگزین حجاری های مسطتیل شکل پیشین شد. این نوآوری مانند تندیس بزرگ شاپور اول یادآور هنر بودایی بود که در پی تبادلات فرهنگی دولت ایران و دولت کوشانیان تبیین می شود. در دوره ی پادشاهی خسرو اول (انوشیروان) و خسرو دوم (پرویز) شکوه و جلال هنرهای تزئینی به اوج خود رسید. تصویر شناسی این دوره صحنه های بزم، شاه بر تخت نشسته یا در حال شکار حیوانات وحشی، موضوعاتی هستند که در هنرهای تزئینی بناها و لوازم خانه بکار می رفتند.
http://www.up.nazicenter.com/images/agggjmiyexu7m960s5jw.jpg
طاق بستان / بخشی از نگاره ی شکارگاه در طاق بزرگ
جام زرین و مینایی عصر خسرو دوم که به (تاس سلیمان) شهرت دارد، شاهکار هنر زرگری ساسانی است. هنر برنزکاری در ساخت پیکره ی نیم تنه شاهان از نو احیا شد. پارچه بافی و هنر حکاکی بر روی سنگ، نگین های نقش دار و سنگ های محکوک، طیف گسترده ای از تصویرشناسی ساسانی را به تماشا می گذارد.
ستایش و قدردانی از هنر ساسانی به خاطر تاثیر در هنر جدید است. هنر جدید به ما می آموزد که به طراحی کردن فرم های طبیعی احترام بگذاریم و با علاقه فرم های جدیدی را که القا کننده ی زندگی هستند از عوامل کاملا مجرد متمایز سازیم. با این وجود هنر ساسانی غالبا شدید و نیرومند است و به اندیشه هایی تعلق دارد که شاید به ندرت بتوان در آن نفوذ کرد.
منابع:
تاریخ هنر / مولف : رومن گریشمن
تاریخ صنایع ایران / مولف: دکتر ج.کریستی ویلسن / ترجمه عبدا... فریار
هنر ایران باستان (تمدن پیش از اسلام) / تالیف: ایدت پرادا / ترجمه یوسف مجید زاده
سیر تکامل صنایع و هنر ملی ایران / مولف: دکتر جواد کامبیز
سفال ایرانی / تالیف: محمد یوسف کیانی
ایرانیان عصر باستان / مولف: ماریا بروسیوس / ترجمه هایده مشایخ
هنر ساسانی به تدبیر بنیانگذار این سلسله یعنی اردشیر تکوین یافت و در چهارچوبی مشخص رو به تعالی نهاد. بسیاری از مضامین و انگاره های هنر ساسانی ریشه در فرهنگ های گذشته ی پیش از ساسانی همچون تمدن ایلام، فرهنگ های دوران آغاز تاریخ چون (حسن لو، زیویه، لرستان و...) خاصه تمدن عصر هخامنشی و پارتی دارد. لیکن در داد و ستدهای فرهنگی، تجاری از نفوذ منابع هنر و فرهنگ یونانی، رومی برکنار نمانده و برخی انگاره ها و نقش ها و مضامین آنها را جذب و با فرهنگ ملی و مذهبی خود سازگار ساخته است. حتی از منابع هنر و فرهنگ خاور دور نیز برخوردار شده و برخی از طرح های گیاهی و حیوانی بافته های چینی را در فرهنگ خود ادغام کرده است.
این بن مایه های گوناگون در طول چهار قرن حکومت ساسانی با گذاردن تاثیرات متقابل با نوساناتی متفاوت بر یکدیگر، به حیات خود ادامه دادند. باید گفت هنر ساسانی نیز همچون هنر هخامنشی به خاطر حمایت دولت، هنری شاهانه و بیشتر در خدمت دربار و بزرگان کشور بوده است. در این هنر طیف گسترده ای از نقوش گیاهی، جانوری و پرنده ای که اغلب با کاربردهای نمادین و یا رمزی همراه بوده در آثار مختلف و با شباهت فراوان مورد بهره برداری قرار گرفته است. این نماد ها که تفسیرشان تا کنون به تمام معنا درک نشده، در سراسر امپراتوری ایران رواج یافت و در ساخت اشیاء گوناگون بر روی مواد مختلف چون: سنگ، ملاط گچ، ابریشم و دیگر بافته ها، نقره و جواهر بکار برده شد که در نگاه نخست به عنوان هنر ساسانی قابل شناسایی هستند.
http://www.up.nazicenter.com/images/m9uz95dkletsj3tw88ks.jpg
موزاییک کاری دوره ساسانیان
پیش از عهد اردشیر ساسانی حدود پنج قرن اشکانیان بر ایران حکومت می کردند. اختلافات خانوادگی و تحریک نجبای ملوک الطوایف ایران، همواره سبب هرج و مرج در ارکان دولت اشکانی بود. این شرایط فرصت مناسبی را برای «اردشیرپاپکان» بنیانگذار حکومت ساسانی فراهم آورد و این اندیشه را در نزد وی تقویت کرد که او حکومتی را مبتنی بر وحدت و تمرکز بنیان نهاد. ساسانیان در زمینه ی هنر، تولیدات متنوعی دارند و آثار باشکوهی را در انواع هنرها چون معماری، حجاری، نقاشی دیواری، نقاشی موزاییک، گچ بری، پیکره سازی، فلزکاری، شیشه گری، سفال، سکه و مهر از خود به یادگار گذاشته اند.
هنر ساسانی هنر ایران نو است که سنت های هخامنشی و پارتی را در خود جای می دهد. اما باید گفت این هنر معرف یک تجدید و احیای ناگهانی یا پیدایش سنن قدیم که عاری از تاثیرات غربی باشد نیست، بلکه هنر ساسانی خلف مستقیم و جلوه ی هنر عصر پارت و ادامه ی سنن قدیم است. هنر ساسانی خواستار بازگرفتن اعتبار گذشته ی هخامنشی ها بود و توانست در مدت کوتاهی به صورت هنری ملی درآید. معماری و مجموعه ی هنر ساسانی دارای چنان ارزش زیباشناختی بود و به حدی مورد پسند همگان قرار گرفت که تا دیرزمانی پس از مرگ یزدگرد سوم و انقراض آن سلسله به حیات و رواج خود ادامه داد. بعدا نیز آن مجموعه هنری به تدریج با شرایط متغیر فرهنگی سازش یافت و نفوذ خود را در مسیر راه های بازرگانی به شرق و غرب گستراند.
http://www.up.nazicenter.com/images/l9centqnkcequql4er3a.jpg
نقش برجسته ساسانی (گچ کاری) / آرم دانشگاه تهران از این نقش برجسته گرفته شده.
نقش مایه های ساسانی را می توان در نقاشی ها و نگارگری منسوجات آسیای میانه و نیز در سفالگری سلسله ی تانگ چین و نقش اندازی بر منسوجات ابریشمی مصر و بیزانس که همه از بازارهای گرم و گسترده برخوردار بودند، پیگیری کرد. نفوذ هنر ساسانی تنها محدود به محصولات هنری نبود، بلکه مفاهیم پادشاهی و سلحشوری و تدابیر جنگی آنها نیز اروپای قرون وسطا را تحت تاثیر قرار داد. هنر ساسانی آخرین جلوه ی هنر شرق قدیم بود و به مثابه هنر جهانی عمل می کرد و در مواردی تاثیر خارجی می پذیرفت و آن را طبق سنن خود تغببر می داد و سپس به اطراف پرتوافکن می کرد و مورد اقتباس قرار می گرفت و در ممالک بسیار بعید جهان نفوذ می کرد.
http://www.up.nazicenter.com/images/cj4dj77pnpa6r0s3kmz.jpg
ظروف فلزی ساسانی / با نقوش انسانی و حیوانی
طاق، گنبد و ایوان از مشخصات معماری آن عصر است. تزئینات معماری در آن به صورت روکش بنا به کار می رفت. گچ بری و نقاشی دیواری در تزیینات داخلی بناها بکار می رفتند. شیوه ی موزاییک رومی و سیریانی (سوریه ای) از ذوق و سلیقه ی ایران اقتباس می شد. نقوش برجسته ی آنها که همواره تجلیل از پادشاهان بود این نگاره ها ابتدا در ناحیه ی پارس (استان فارس امروزی) تجلی یافت و سپس در طاق بستان (کرمانشاه) به عالی ترین شکل خود جلوه گر شد. در این طاق، حجاری های مربع شکل جایگزین حجاری های مسطتیل شکل پیشین شد. این نوآوری مانند تندیس بزرگ شاپور اول یادآور هنر بودایی بود که در پی تبادلات فرهنگی دولت ایران و دولت کوشانیان تبیین می شود. در دوره ی پادشاهی خسرو اول (انوشیروان) و خسرو دوم (پرویز) شکوه و جلال هنرهای تزئینی به اوج خود رسید. تصویر شناسی این دوره صحنه های بزم، شاه بر تخت نشسته یا در حال شکار حیوانات وحشی، موضوعاتی هستند که در هنرهای تزئینی بناها و لوازم خانه بکار می رفتند.
http://www.up.nazicenter.com/images/agggjmiyexu7m960s5jw.jpg
طاق بستان / بخشی از نگاره ی شکارگاه در طاق بزرگ
جام زرین و مینایی عصر خسرو دوم که به (تاس سلیمان) شهرت دارد، شاهکار هنر زرگری ساسانی است. هنر برنزکاری در ساخت پیکره ی نیم تنه شاهان از نو احیا شد. پارچه بافی و هنر حکاکی بر روی سنگ، نگین های نقش دار و سنگ های محکوک، طیف گسترده ای از تصویرشناسی ساسانی را به تماشا می گذارد.
ستایش و قدردانی از هنر ساسانی به خاطر تاثیر در هنر جدید است. هنر جدید به ما می آموزد که به طراحی کردن فرم های طبیعی احترام بگذاریم و با علاقه فرم های جدیدی را که القا کننده ی زندگی هستند از عوامل کاملا مجرد متمایز سازیم. با این وجود هنر ساسانی غالبا شدید و نیرومند است و به اندیشه هایی تعلق دارد که شاید به ندرت بتوان در آن نفوذ کرد.
منابع:
تاریخ هنر / مولف : رومن گریشمن
تاریخ صنایع ایران / مولف: دکتر ج.کریستی ویلسن / ترجمه عبدا... فریار
هنر ایران باستان (تمدن پیش از اسلام) / تالیف: ایدت پرادا / ترجمه یوسف مجید زاده
سیر تکامل صنایع و هنر ملی ایران / مولف: دکتر جواد کامبیز
سفال ایرانی / تالیف: محمد یوسف کیانی
ایرانیان عصر باستان / مولف: ماریا بروسیوس / ترجمه هایده مشایخ