آشنایی با رشته حقوق

[smajids]

مقدمه
تمام روابط اجتماعی که آثار حقوقی از آن ایجاد می شود، موضوع علم حقوق قرار می گیرد. این روابط می تواند مربوطه به روابط دولت و مردم باشد که به حقوق عمومی معروف است و یا شامل روابط خصوصی مردم گردد که حقوق خصوصی نامیده می شود. به عبارت دیگر حقوق عمومی شامل حقوق قوای سه گانه کشور، حاکمیت و آنچه مربوط به اداره کشور است، می شود و حقوق خصوصی به روابط بین خود مردم می پردازد که مهم ترین آنها روابط تجاری است که عامل ایجاد رشته حقوق تجارت شده است و یا مسائل مربوط به حقوق مدنی است که از آن جمله می توان به اموال، مالکیت، قراردادها، مسوولیت هایی که اشخاص در خطاهایی که مرتکب می شوند برایشان به وجود می آید مثل مسوولیت ناشی از حوادث، قواعد مربوط به ارث، وصیت، ولادت، اقامتگاه اشخاص و ده ها مورد دیگر اشاره کرد.
همچنین شاخه ای از حقوق به روابط بین المللی می پردازد که خود به دو بخش حقوق روابط بین الملل عمومی و خصوصی تقسیم می شود که حقوق روابط بین الملل عمومی به روابط بین دولتها و سازمانهای بین المللی می پردازد.
تعریف
رشته حقوق یکی از محبوب ترین رشته‏ های داوطلبان گروه علوم انسانی است . دامنه گرایش‏های رشته حقوق گسترده و در کلیه روابط زندگی امروز قابل ملاحظه است . این روابط می‏تواند مربوط به روابط دولت و مردم باشدکه به حقوق عمومی معروف است و یا روابط خصوصی مردم را در برمی‏گیرد که حقوق خصوصی نامیده می‏شود . حقوق عمومی شامل حقوق قوای سه‏گانه کشور، حاکمیت و آنچه که مربوط به اداه کشور است ، می‏شود و حقوق خصوصی به روابط بین خود مردم می‏پردازد که مهمترین آنها روابط تجاری است که عامل ایجاد رشته حقوق تجارت شده است و یا مسائل مربوط به حقوق مدنی است که از آن جمله می‏توان به اموال ، مالکیت ، قراردادها، مسؤولیت‏هایی که اشخاص در خطاهایی که مرتکب می‏شوند برایشان به وجود می‏آید مثل مسؤولیت ناشی از حوادث ، قواعد مربوط به ارث ، وصیت ، ولادت ، اقامتگاه اشخاص و دهها مورد دیگر اشاره کرد . همچنین شاخه ای از حقوق به روابط بین المللی می‏پردازد که خود به دو بخش حقوق روابط بین الملل عمومی و خصوصی تقسیم می‏شود که حقوق روابط بین الملل عمومی به روابط بین دولتها و سازمانهای بین‏المللی می‏پردازد.
دانش آموختگان این رشته باید از جسارت ، قدرت استدلال ، خلاقیت ذهنی و فن بیان خوب کافی برخوردار باشند. علم حقوق با جامعه شناسی ، روانشنانسی و علوم فلسفی آمیخته است و یک حقوقدان مطلع باید از این علوم آگاهی‏کافی داشته باشد.
همچنین یک دانشجوی حقوق برای این که در رشته خود موفق گردد لازم است که به زبان و ادبیات فارسی مسلط باشد ، چون منطق حقوق در ضمن این که شباهت‏های زیادی به منطق ریاضی دارد ، یک منطق اقناعی و خطایی است . یعنی یک حقوقدان باید بتواند کسانی را که مورد خطاب اوقرار می‏گیرند و یا دادگاهی را که مأمور رسیدگی به دعوا است ، با زبان سلیس و بلیغ قانع کند ، در نتیجه باید به زبان و ادبیات مسلط باشد . در ضمن باید اطلاعاتی از ریاضیات داشته باشد، همچنین دانشجویان حقوق با مفاهیم اساسی فقه و اصول در اسلام ، جامعه‏شناسی ، روان‏شناسی ، امور مالی و پزشکی قانونی و … آشنا می‏شوند.
کاربرد
در واقع کاربرد حقوق در اجتماع بسیار گسترده است و در همه شئون زندگی تاثیر می گذارد. در ذیل مواردی را یادآور می شویم :
اولین کاربرد علم حقوق ، مثل هر علم دیگری در تحقیق و آموزش است. تحقیق در مورد تجزیه و تحلیل مواد قانونی و نظریه های مکاتب مختلف ازفواید علم حقوق است. در این راستا منابع حقوق از قانون و عرف و رویه قضائی شناسایی می شود و مختصات هر کدام بیان می گردد و آنچه از مذهب و اخلاق به صورت حقوق درآمده مشخص می گردد.
کاربرد دیگر علم حقوق در قانونگذاری است. در دنیای امروز ، در اغلب کشورها یک یا دو مجلس قانونگذاری وجود دارد. این مجالس از نمایندگان مردم آن کشورها تشکیل شده اند و وظیفه آنها وضع قانون می باشد. قانونگذاران باید ؛ از علم حقوق بهره جسته ، نیازهای جامعه را در نظر داشته باشند ، قوانین سایر کشورها را مطالعه ، و برای به کارگیری قانون صحیح و مناسب با وضع کشور اقدام نمایند. با توجه به اینکه حقوق در بین ملتها شکل می گیرد و روابط اجتماعی افراد با مقتضیات زمان و وضع محیط و نیازهای اقتصادی و فرهنگی در حال تغییر است ، بنابراین حقوق هم با توجه به وضع متفاوت ملتها فرق می کند. به عبارتی قانونگذار ؛ اخلاق ، مذهب ، وضع اقتصادی ، موقعیت جغرافیایی ، سوابق تاریخی ، درجه پیشرفت علمی ، روابط کارگری ، درصد باسوادان و همه عوامل موثر اجتماعی را با تجزیه و تحلیل دقیق ، مبنای کار خود قرار می دهد. به بیان دیگر نباید تحت تاثیر جو سازیهای لحظه ای قرار گیرد.
کاربرد دیگر علم حقوق در دادرسی است. بسیار از مردم در هر طبقه به اشکال مختلف با قوه قضائیه سر و کار دارند و به نوعی ، نظر قضات در احکام و قرارها و روابط افراد تاثیر می گذارد. به عبارتی قضات چه در دادسرا و چه در دادگاه باید از این علم بهره بگیرند. وکلای دادگستری نیز باید کاملاً به علم حقوق مسلط باشند و بتوانند آن را تفسیر کنند و در جهت نفع عموم به کار اندازند و راه حل قانونی را در هر پرونده به کار گیرند. (برگرفته از مبنای و کلیات علم حقوق ) پس به طور کلی نمی توان کاربرد و فواید علم حقوق را در زندگی بشر نادیده گرفت و آن را بی اهمیت انگاشت. زیرا حقوق برای ایجاد و تحقق عدالت ، نظم ، صلح و مهر و دوستی در جامعه بشری لازم و ضروری است و حقوق به عنوان شالوده قانون اساسی در جهان هستی می باشد. (برگرفته از کتاب نگرشی تاریخی به فلسفه حقوق) حال با توجه به مطالب فوق آیا نقش حقوق تنها نگاهداری اجتماع و تضمین بقای حکومت است یا باید بر پایه عدالت و انصاف باشد ، و برای هر کس حق و تکلیفی را بشناسد که شایسته و سزاوار اوست ؟ (برگرفته از کتاب مقدمه علم حقوق)
رشته حقوق در ایران
اولین مدرسه عالی حقوق در دوران مظفرالدین شاه قاجار تاسیس شد. در آن زمان برخی از فارغ التحصیلان رشته حقوق که در روسیه این رشته را فرا گرفته بودند با مشاهده وضعیت اسفناک آموزش و وضعیت سیاسی آن دوره تصمیم به تاسیس این مدرسه کردند.
سپس در اسفند 1312شمسی ، پا پیوست مدرسه عالی تجارت به مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی ، رسما دانشكده حقوق گشایش مییابد. ریاست دانشكده به عهده میرزا علی اكبر خان دهخدا و معاونت آن به عهده دكتر شایگان بوده است . در سال 1313 همزمان با تصویب قانون تاسیس دانشگاه تهران ، دانشكده حقوق یكی از شعبههای دانشگاه تهران تعیین میگردد . سپس در سال 1318 با گشایش بنگاه روزنامه نگاری در دانشكده و انتقال بخش منقول از دانشكده معقول و منقول به دانشكده حقوق ، تقریبا به صورت امروزی ، در محل فعلی ، دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ، تثبیت میگردد . در سال 1320 ریاست دانشكده به عهده آقای سید مصطفی عدل واگذار شد . در سال بعد ، مقدمات نخستین دوره دكترای حقوق فراهم گردید .
تا سال 1340شمسی ، دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ، تنها دانشكده حقوق در ایران محسوب میشده است . در سال 1345 با تشكیل دانشگاه ملی ایران ( شهید بهشتی ) توسط پروفسور علی شیخ الاسلام ، دانشكده حقوق دانشگاه ملی ایران نیز به عنوان دومین دانشكده حقوق تشكیل گردید . در سال 1346 دوره فوق لیسانس حقوق جزا نیز راه اندازی گردید.
هدف
تربیت كارشناسانی است كه بتوانند در مشاغلی چون قضاوت، وكالت ، سردفتری اسناد رسمی و كارشناسی حقوق انجام وظیفه نمایند.
تمام روابط اجتماعی كه آثار حقوقی از آن ایجاد می*شود، موضوع علم حقوق قرار می*گیرد. حال این روابط می*تواند مربوط به روابط دولت و مردم باشد كه به حقوق عمومی معروف است و یا شامل روابط خصوصی مردم گردد كه حقوق خصوصی نامیده می*شود. به عبارت دیگر حقوق عمومی شامل حقوق قوای سه*گانه كشور ، حاكمیت و آنچه كه مربوط به اداره كشور است، می*شود و حقوق خصوصی به روابط بین خود مردم می*پردازد كه مهمترین آنها روابط تجاری است كه عامل ایجاد رشته حقوق تجارت شده است و یا مسائل مربوط به حقوق مدنی است كه از آن جمله می*توان به اموال ، مالكیت ، قراردادها، مسوولیت*هایی كه اشخاص در خطاهایی كه مرتكب می*شوند برایشان به وجود می*آید مثل مسوولیت ناشی از حوادث ، قواعد مربوط به ارث ، وصیت ، ولادت ، اقامتگاه اشخاص و دهها مورد دیگر.
ماهیت
دانشجویان مقطع لیسانس حقوق در ابتدا مقدمه*ای از علم حقوق می*خوانند تا با كلیات علم حقوق و مبانی نظری و فلسفی این علم آشنا شوند و سپس با دو بخش اصلی علم حقوق یعنی حقوق عمومی و حقوق خصوصی كه هر یك دارای دو شاخه حقوق داخلی و بین*المللی است، آشنا شده و دروسی را در این زمینه مطالعه می*كنند. برای مثال مباحث قراردادها، روابط اشخاص و معامله*ها را در زیر مجموعه حقوق خصوصی داخلی، مباحث مربوط به مجازات*ها، جرایم و محاكمات كیفری را در بخش حقوقی عمومی، مباحث مربوط به سازمانهای بین*المللی، روابط دولتها با یكدیگر و روابط دولتها با سازمانهای بین*المللی و برعكس را در بخش حقوق عمومی بین*الملل و بالاخره مباحث مربوط به معاملات و روابط خصوصی خارجی اشخاص كه یك عنصر بین*المللی در آن وجود دارد را در بخش حقوق خصوصی بین*المللی مطالعه می*كنند . یعنی در برنامه دوره لیسانس كم و بیش مجموعه*ای از همه مطالب گفته می*شود.
از همین توضیح مختصر می*توان متوجه شد كه امروزه قلمرو علم حقوق بسیار وسعت یافته است به طوری كه هیچ*كس نمی*تواند ادعا كند كه بر همه شاخه*های این علم احاطه دارد و به قول ریپر حقوقدان فقید فرانسوی :یك حقوقدان در مدت عمر خویش نمی*تواند حتی برای یك*بار تمام كتاب*های تخصصی رشته خود را بخواند.
دولت به عنوان نماینده سیاسی و حقوقی جامعه برای خود منافعی مثل وحدت ملی و یا تمامیت ارضی دارد كه البته این منافع از منافع افراد جدا نیست بنابراین افراد در ارتباطشان با دولت باید نسبت به این حقوق آگاه باشند و روابطشان با دولت بر اساس این منافع باشد و البته دولت هم نسبت به شهروندان تكالیفی دارد و باید حقوق آنها را به رسمیت بشناسد. همان حقوق و آزادیهایی كه در قانون اساسی به عنوان منشور ملی تعریف شده است و در قلمرو حقوق عمومی قرار می*گیرد.
توانایی*های مورد نیاز و قابل توصیه :
تسلط به زبان انگلیسی یا فرانسه ، توانایی استفاده از كتب فقهی ، قدرت استنباط بالا ، آشنایی كامل با ادبیات زبان فارسی ، منطق ، عربی و جامعه*شناسی از ملزومات این رشته است.
جسارت ، قدرت استدلال ، خلاقیت ذهنی و فن بیان خوب لازمه موفقیت در این رشته است. در كل باید گفت كه نحوه استدلال و فن بیان، ابزار كار یك حقوقدان است.
یك دانشجوی حقوق باید شیفته و عاشق این رشته باشد یعنی اگر هدفش این است كه به وسیله رشته حقوق امرار معاش كند مطمئنا حقوقدان موفقی نخواهد شد.
ممكن است كه به دست*آوردن لیسانس حقوق كار دشواری نباشد اما حقوقدان شدن بسیار مشكل است. چرا كه علم حقوق امروزه با جامعه*شناسی، روانشناسی و علوم فلسفی آمیخته شده است و یك حقوقدان باید از این علوم اطلاعات كافی داشته باشد. همچنین یك دانشجوی حقوق برای این كه در رشته خود موفق گردد لازم است كه به زبان و ادبیات فارسی مسلط باشد چون منطق حقوق در ضمن این كه شباهت*های زیادی به منطق ریاضی دارد، یك منطق اقناعی و خطابی است . یعنی یك حقوقدان باید بتواند كسانی را كه مورد خطاب او قرار می*گیرند و یا دادگاهی را كه مامور رسیدگی به دعواست، با زبان سلیس و بلیغ قانع كند، در نتیجه باید به زبان و ادبیات مسلط باشد. در ضمن باید اطلاعاتی از ریاضیات داشته باشد زیرا هم محاسبات حقوقی گاهی احتیاج به ریاضی دارد و هم منطق ریاضی ، منطق اساس حقوق است و افراد باید بدانند كه به چه ترتیب از قوانین استنباط كنند چون حقوق زمانی اهمیت پیدا می*كند كه قانون در مورد مشكل مورد نظر، حكمی نداده است و باید حقوقدان از مسائل موجود، احكامی را كه در قانون وجود ندارد، استنباط كند.
اهمیت این مساله زمانی بیشتر روشن می*گردد كه بدانیم یك قاعده ممكن است در دو زمان مختلف دو معنی متفاوت داشته باشد و یا از یك متن واحد، دو نسل مختلف امكان دارد برداشتی متفاوت داشته باشند. برای مثال در قانون مدنی داریم كه زن و شوهر باید با یكدیگر حسن معاشرت داشته باشند. ولی معنی حسن معاشرت در 50 سال پیش با امروز متفاوت است و یا معنی حسن معاشرت در شهرها با همین تركیب در روستاها فرق دارد و این كار حقوقدان است كه با توجه به موقعیت زمان و مكان برداشت درست و صحیحی از عبارتهای موجود در قانون داشته باشد.
به عبارت دیگر نباید تصور كرد كه همه*چیز در قوانین خلاصه می*شود و كسی كه قوانین را بداند، حقوقدان است. بلكه نقش مهم حقوقدان در به كاربردن فنون و هنرهای خاصی است كه باید آنها را بیاموزد و برای به دست آوردن قواعدی كه در متون قوانین نیامده است ، از آنها استفاده كند.
دانشجوی علاقمند به رشته حقوق باید نه تنها با زبان فارسی بلكه با ادبیات فارسی و حتی با دیوانهای شعرای بزرگ ایران آشنا باشد چون سخنوری و همچنین قدرت قلم و نویسندگی از فضایل یك حقوقدان است و یك حقوقدان باید با تكیه بر قلم و یا سخن، نظریه و یا تفكر حقوقی خود را نشر دهد. همچنین با این دو حربه می*تواند در مقام دفاع از مظلومی برآمده و با تعبیرات و جملات شیوا، دلنشین و تاثیرگذار سخن خود را به كرسی بنشاند. همچنین برای آن كه بتواند لایحه*ای را بنویسد باید سخن او همراه با دلیل و برهان باشد. به همین دلیل لازم است كه با منطق آشنا باشد.


حقوق عمومی


گرایشی از رشته حقوق است كه در آن به موضوع رابطه دولت با مردم پرداخته می شود ( بر خلاف حقوق خصوصی كه مربوط به رابطه اشخاص با یكدیگر است ) مهم*ترین دروس این رشته عبارتند از : حقوق اساسی ، حقوق اداری و حقوق مالی.فارغ*التحصیلان حقوق عمومی علاوه بر تدریس و وكالت می*توانند در مشاغلی همچون قضاوت در دیوان عدالت اداری ، *مشاوره*ی حقوقی در ادارات قوانین و معاونت*های پارلمانی وزارت خانه*ها و دستگاه*های دولتی به فعالیت بپردازند. این رشته را سیاسی*ترین رشته حقوق و به تعبیری حقوقی*ترین رشته علوم سیاسی می*توان نام نهاد. به جهت مباحث مربوط به حكومت كه در این رشته به آن*ها پرداخته می*شود حقوق عمومی می*تواند با رشته*هایی همچون فلسفه به ویژه فلسفه سیاسی ، اقتصاد ، مدیریت و علوم سیاسی ارتباط داشته باشد و با هر یك از آن*ها در مطالعات میان رشته*ای مشاركت نماید. به عبارت دیگر این رشته به بررسی و تبیین اصول و موازین مربوط به تنظیم روابط دولت و دستگاه*های دولتی با اشخاص حقیقی و حقوقی در جامعه و نیز سایر دستگاه*های دولتی است ، می*پردازد.

حقوق خصوصی


حقوق خصوصی از قدیمی*ترین رشته*های دانش حقوق و اساس بسیاری از رشته*هایی است كه در سال*های اخیر به دلیل توسعه این دانش در نظام آموزشی رسمی كشور به عنوان رشته مستقل تدریس می*شود ، در واقع موضوع حقوق داخلی در تقسیم*بندی كلی سنتی به دو حوزه حقوق خصوصی و حقوق*عمومی تقسیم می*شود.

بر پایه این تقسیم*بندی كلیه رشته*های مرتبط با حقوق داخل كشور در یكی از دو گروه فوق قرار می*گیرند ، بنا براین حقوق خصوصی در معنای عام شامل كلیه*ی رشته*هایی است كه قواعد حقوقی مورد بحث در آن*ها روابط اشخاص جامعه با یكدیگر را تنظیم می*كند و حقوق*عمومی تنظیم كننده روابط متقابل اشخاص و دولت*ها با یكدیگر است. در حال حاضر موضوعات مورد بحث در رشته حقوق خصوصی دانشگاه*های كشور به طور كلی به دو حوزه*ی حقوق مدنی و حقوق تجارت مربوط هستند هر چند واحدهای درسی دیگری نیز در این رشته تدریس می*شود ولی تاكید اصلی بر آموزش حقوق مدنی و حقوق تجارت در سطوح پیشرفته و تطبیقی است.

حقوق جزا و جرم شناسی


حقوق جزا و جرم*شناسی در مفهوم مدرن (امروزی) كه به عنوان رشته*ای نظام*مند و دارای اصول و قواعد كلی ناظر بر جنبه*های ماهوی و شكلی مستقل از هم می*باشد ، عمری حدود دو قرن دارد. این رشته از حقوق كه از شاخه*های اصلی حقوق عمومی محسوب می*شود خود دارای رشته*های مختلف می*باشد كه عمدتا شامل علوم جنایی تجربی از یك سو و علوم جنایی تحلیلی ـ تفسیری از سوی دیگر می*شود. تحول روز افزون حقوق جزا و علم جرم*شناسی در جوامع مختلف باعث ایجاد گونه*های مختلفی از این شاخه از حقوق شده است كه در گذشته سابقه*ای نداشته است. ظهور علوم جنایی تجربی (از جمله علوم جرم*یابی ، جرم*شناسی وكیفر*شناسی و..) نشانگر تخصصی شدن حقوق جزا است كه بی*تردید مرتبط با تحولات حاكم بر جامعه ، صنعت ، اقتصاد و ... است. با این حال آن چه در میان گونه*های متنوع علوم*جنایی اهمیت ویژه دارد حقوق جزا در مفهوم خاص خود و علم جرم شناسی است.

حقوق جزا به دو بخش عمده حقوق جزای ماهوی و شكلی تقسیم می*شود. رشته*های حقوق جزای عمومی و اختصاصی زیر مجموعه*ی حقوق جزای ماهوی*اند كه در ذیل به تعریف و تبیین اجمالی آن*ها و سایر رشته*های مرتبط می*پردازیم :

حقوق جزای عمومی علمی است كه به مطالعه*ی قواعد كلی و مشترك جرایم و مجازات*ها می پردازد.

حقوق جزای اختصاصی شعبه*ای از حقوق جزا ماهوی است كه به مطالعه*ی جرایم به طور خاص و شرایط اختصاصی حاكم بر آن*ها و مجازات*هایی كه ممكن است مورد حكم واقع شوند.

حقوق جزای شكلی (آیین دادرسی كیفری) : آیین دادرسی كیفری كه در فاصله*ی بین وقوع جرم و صدور حكم مجازات اهمیت می*یابد مجموعه قوانین و مقرراتی است كه برای كشف جرم ، *تعقیب متهمان و تحقیق از آنان ، تعیین مراجع صلاحیت*دار ، *شیوه*های اعتراض به آراء و نیز بیان تكالیف مسوولان قضایی و انتظامی در طول رسیدگی به دعوای كیفری و اجرای احكام از یك سو و حقوق آزادی*های متهمان از سوی دیگر ، *وضع و تدوین شده است.

جرم*شناسی ، علمی است كه به مطالعه*ی علمی و روشمند پدیده*ی مجرمانه می*پردازد.

كاربرد حقوق جزا و جرم شناسی : امروزه با فنی و تكنیكی شدن مرتكبان جرم و پیچیدگی*های برخی از جرایم ارتكابی كه طبیعتاً با فنی شدن جوامع در ارتباط است شاهد تخصصی شدن سیستم عدالت كیفری هستیم. تشكیل و تاسیس دادسراها و دادگاه*های ویژه رسیدگی به جرایم در كشور ما ، مانند مجتمع قضایی ویژه جرایم اقتصادی (كه به تعقیب و محاكمه مجرمان اقتصادی می*پردازد*) دادگاه كیفری استان (كه به جرایم سنگین و شدیدی از جمله قتل عمد رسیدگی می*كند) و دادگاه ویژه رسیدگی به جرایم اطفال بزهكار و ... نشانگر اهمیت تخصص در رسیدگی*های كیفری است ، از سوی دیگر امروز شاهد تخصصی شدن وكالت در دعاوی كیفری هستیم ، *در برخی از كشورها از جمله آمریكا ورود به محاكم جنایی به عنوان وكیل تخصص ویژه جزایی می*طلبد برای نمونه وكلایی حق وكالت در جرایمی مانند قتل عمدی و جرایم سیاسی و مطبوعاتی را دارند كه در رشته حقوق جزا و جرم شناسی تحصیل كرده و یا این كه دارای پروانه مخصوص وكالت در این حوزه*ها باشند ، امری كه متاسفانه در كشور ایران خیلی به آن توجه نشده است با این حال وكلایی كه در كشور ما به طور تخصصی در حوزه قتل عمد و سایر حوزه*ها فعالیت می*كنند بسیار موفق تر از سایر وكلایی هستند كه كاملا عمومی عمل می*كنند

حقوق بین الملل

رشته*ی حقوق بین*الملل یكی از گرایش*های رشته*ی حقوق در دوره*ی كارشناسی ارشد است كه با رشته*ی روابط بین الملل كه یكی از شاخه*های رشته*ی علوم سیاسی در دوره*ی كارشناسی ارشد می*باشد ، متفاوت است.

این رشته به حقوق و به عبارت دیگر مجموعه اصول ، موازین یا قواعد و مقرراتی می*پردازد كه بر روابط اختصاصی جامعه*ی بین*المللی و به ویژه تابعان فعال حقوق بین*الملل یعنی دولت*ها و سازمان*های بین*المللی در حوزه*های مختلف صلح و امنیت ، حقوقی ، اقتصادی ، فرهنگی ،*فنی... حاكم است. پویایی این رشته به دلیل پیدایش روز افزون زمینه*های جدید در جامعه*ی بین*المللی معاصر ، بر جذابیت این رشته می*افزاید و علاقه*مندان این رشته هر روزه می*توانند اطلاعات وسیع و نه چندان عمومی درباره*ی موضوعات این رشته ، از طریق رسانه*های جمعی نظیر مطبوعات ، رادیو ، تلویزیون و همچنین از طریق اینترنت كسب نمایند ( از جمله اطلاعاتی درباره*ی سازمان ملل متحد و كارگزاری*های تخصصی آن نظیر یونسكو و یونیسف ، انعقاد معاهدات ، موافقت*نامه*ها و تفاهم*نامه*های بین المللی بین كشورها در حوزه های مختلف ، تشكیل سازمان های بین المللی جدید ، بحث های مربوط به صلح و امنیت ، انرژی هسته ای و سازمان بین المللی انرژی اتمی ،*جنگ های داخلی و بین المللی از جمله بحث عراق ، افغانستان و مسئله ی فلسطین و...) علاقه مندان به این رشته*ی جالب و متنوع علاوه بر این كه باید قدرت حفظ ،* درك و تحلیلل خوبی داشته باشند ، به یكی از زبان های بین المللی (انگلیسی یا فرانسه) تسلط داشته باشند یا حداقل به یادگیری آن علاقمند باشند ، *بدان جهت كه بسیاری از منابع این رشته به روز و به این دو زبان بوده و استفاده*ی به موقع ، *موثر و مفید آن*ها مستلزم آشنایی و تسلط به یكی از این زبان است.

فارغ*التحصیلان این رشته می*توانند به طور خاص در وزارت امور خارجه و كلاً دفاتر امور بین*الملل تمامی وزارتخانه*ها و ادارات مشغول به كار شوند و علاوه بر آن زمینه انجام فعالیت*های تحقیقاتی و پژوهشی در این رشته به مراكز مختلف و تدریس آن در دانشگاه*ها و موسسات آموزشی موجود است.

حقوق بشـــــــــر

حقوق بشر رشته*ای میان رشته*ای و نوپا محسوب می*گردد كه به بحث درباره حقوق مختلفی كه انسان در حوزه*های مختلف از جمله مدنی و سیاسی (مثل حق حیات ، حق آزادی عقیده) و اقتصادی و اجتماعی (مثل حق كار ، حق آموزش ، حق تامین اجتماعی) می*پردازد. برای اولین بار دانشگاه شهید بهشتی در سال 1380 اقدام به برگزاری آن نمود و اكنون دانشگاه*های تهران ، علامه طباطبایی و مفید قم نیز در این رشته دانشجو می*پذیرند. ویژگی میان رشته*ای بودن آن سبب می*گردد كه به حقوق بشر صرفا از منظر حقوقی نگریسته نشود و رویكردهای جامعه شناختی ، فلسفی ، فرهنگی ، سیاسی و ... نیز مورد توجه قرار گیرند و بین*المللی بودن آن نیز از ویژگی*های دیگر این رشته می*باشد كه به دلیل جهان شمول بودن ، اعتباری بین*المللی یافته است.

علاقه*مندان این رشته علاوه بر تدریس در دانشگاه*ها و مراكز مختلف آموزشی به انجام امور پژوهشی در مراكز تحقیاتی و به ویژه مركز پژوهش*های مجلس ، مركز پژوهش*های نهاد ریاست*جمهوری ، مركز توسعه قضایی قوه** قضاییه و وزارت امور خارجه بپردازند. علاوه بر این، مطالعه این رشته اثرات قابل توجهی بر كار افرادی دارد كه قصد دارند در حرفه وكالت یا قضاوت وارد شوند و به طور كلی بر دیدگاه افراد در زندگی شخصی آن*ها تاثیرات مثبتی بر جای می*گذارد .

حقوق مالکیت فکری


اموال فكری یا معنوی به اموالی اطلاق می*شود كه فاقد جنبه*ی فیزیكی و غیر قابل مشاهده هستند و منشا آن فعالیت فكری و ذهنی انسان است ،* گرچه اموال فكری به ویژه شاخه ادبی و هنری آن از سالیان دور مطرح بودند و به صورت ضعیف نظام*های حقوقی از آن حمایت می*كردند. انقلاب صنعتی سبب توسعه مصادیق این اموال در بخش صنعتی و تجاری شد و حمایت از آن*ها شكل جدی تری به خود گرفت ، به گونه*ای كه ایجاد نظام بین*المللی حمایت از مالكیت*های فكری برای كشورها به عنوان یك اولویت حقوقی مطرح شد. كنوانسیون بین*المللی پاریس و برن نشات گرفته از همین ضرورت و تلاش*های چند جانبه*ی بین*المللی هستند. اهمیت حمایت از مالكیت*های فكری در نظام*اقتصادی و تجاری آزاد بین*المللی به اندازه*ای است كه اكنون یكی از پیش شرط*های الحاق به سازمان جهانی تجارت (wto ) پذیرش توافق*نامه*ای بین*المللی در رابطه با حمایت از مالكیت*های فكری است كه « توافق*نامه*ی جنبه*های تجاری حقوق مالكیت فكری » (trips) نامیده می*شود.

مباحث مطرح در رشته*ی حقوق مالكیت*های فكری در تقسیم*بندی كلی به دو حوزه*ی : 1ـ حقوق اموال فكری ، ادبی و هنری 2ـ حقوق اموال فكری صنعتی تقسیم می*شود. در حوزه*ی یكم شرایط حمایت و ضمانت اجراهای نقض حقوق پدید*آورندگان آثار ادبی و هنری مورد بحث واقع می*شود و حوزه*ی دوم به بحث از شرایط حمایت و ضمانت اجراهای نقض حقوق اشخاص بر اختراع ، علامت تجاری ، طرح صنعتی*، نشانه*های جغرافیایی ،* طرح ساخت مدارهای یكپارچه*ی الكترونیكی ، نمونه اشیا مصرفی ، نام تجاری و سایر مصادیق اموال فكری ،* صنعتی و تجاری می*پردازد.*

حقوق خانواده(معارف اسلامی و حقوق)


حقوق خانواده به عنوان یكی از گرایش*های جدید حقوق است كه با بررسی منابع و سرفصل*های آزمون به خوبی می*توان دریافت این گرایش به طور اختصاصی ابعاد حقوقی و مسائل مربوط به خانواده را مورد بررسی قرار می*دهد. از نكات بارزی كه می*توان در مورد این گرایش گفت این است كه فارغ*التحصیلان رشته**ی فقه و مبانی حقوق كه مایل به ادامه تحصیل در رشته حقوق باشند از شانس بیش*تری نسبت به سایر گرایش*ها برخوردارند.


حقوق محیط زیست


انقلاب صنعتی در قرن 17 وکشف نفت در قرن 18 تحولات عظیمی را در زندگی بشر به همراه داشت با تحول روابط و پیشرفت*های اجتماعی و اقتصادی به ویژه در سطح جوامع صنعتی تأثیر بیشتر این فعالیت*ها بر جنبه*های زیست محیطی فعالیت*های تولیدی و حقوق مصرف كننده مشهودتر گردید و مقتضای این تحولات چنین می*نمود که حقوق نیز همگام با نیازهای بشری به تنظیم این روابط بپردازد. در رویکرد پست مدرن دنیای امروز ، كه از ویژگی*های آن مخالفت با رشد اقتصادی به بهانه*ی تخریب محیط زیست است همواره یکی از مسائل و دغدغه*ها این بوده که آیا پیشرفت صنعت و پیدایش تکنولوژی ، رفاه عمومی را به همراه خواهد داشت یا نه؟
در پاسخ به این پرسش ، بین اقتصاددانان و طرفداران محیط زیست اختلاف نظر فاحشی وجود داشت ؛
از نظر اقتصاددانان ، پیشرفت صنعت و تکنولوژی ، رفاه عمومی را به همراه خواهد داشت ، در حالی که طرفداران محیط زیست بر این باور بوده*اند ، که رفاه عمومی همراه با پیشرفت صنعت و تکنولوژی ، بدون توجه به محیط زیست محقق نخواهد شد. در واقع می*توان گفت ، برای اولین بار در کنوانسیون 1972 استکهلم بود که "حق بر محیط زیست سالم" به عنوان یکی از حقوق مسلم بشر شناخته شد. به تدریج گرایش مهمی تحت عنوان "حقوق محیط زیست"در مباحث حقوقی مطرح شد. امروزه ما شاهدیم که حقوق محیط زیست در رویکردهای عصر پست مدرن ما جایگاه بسیار مهمی دارد ؛ امروزه مسأله*ی محیط زیست تبدیل به یک مسأله*ی جهانی شده است. به عنوان مثال ، تقریباً در اکثر وب سایت*هایی که متعلق به ارگان*های تجاری و صنعتی است ، یک لینک هم به خطمشی*های زیست محیطی آن سازمان مربوط می*شود و به نظر ما ایران هم نباید از این حرکت جهانی غافل بماند.


حقوق تجارت بین الملل


با رشد امكانات ارتباطی بین جوامع مختلف ، روابط بازرگانی از مرزهای كشورها فراتر رفته و جنبه*ی بین*المللی پیدا كرده* است. در روابط بازرگانی بین*المللی به دلیل دخالت عنصر خارجی ، قواعد حاكم بر رابطه و نظام حقوقی حل و فصل اختلافات ناشی از آن ، با روابط تجاری داخلی تفاوت پیدا می*كند. حقوق تجارت بین*الملل از قواعدی بحث می*كند كه بر روابط تجاری فرامرزی و شیوه*ی حل و فصل اختلافات ناشی از آن حاكم است. در تقسیم*بندی كلی مباحث مطرح در این رشته به سه حوزه*ی : 1ـ قراردادهای تجاری بین المللی 2ـ داوری تجاری بین*المللی 3ـ ورشكستگی بین*المللی قابل تقسیم*بندی است.

حقوق تجاری اقتصادی بین المللی


صرفنظر از تاریخ پنجاه ساله اخیر ایران که بارشد اقتصادی تجاری بین المللی شگرفی روبرو بوده اساساً امروزه وضعیت خاص اقتصادی ایران و حجم معاملات تجاری بین المللی ایرا ن با کشورهای خارجی سبب گردیده است که ایران به عنوان شاهراه اقتصاد و تجارت منطقه و جهان مطرح گردد و تمایل قطعی ایران در الحاق به سازمان تجارت جهانی اهمیت این موضوع را بیشتر می کند . ضرورتی که پیش از این در سایر کشورها نیز حساسیت و اهمیت آن مورد توجه قرار گرفته است . تعامل تجارت و اقتصاد در صحنه بین المللی به عنوان اصلی غیر قابل انکار مورد عنایت سایر دانشگاه های معتبر خارجی نیز قرار می گیرد . تجربه این رشته در سایر دانشگاه ها خود مؤید آن است که دو روش جاری در این زمینه وجود دارد که با توجه به نیازهای منطقه ای و توان علمی هر دانشگاه انتخاب می گردد . در بعضی دانشگاه های خارجی حقوق اقتصادی بین المللی و حقوق تجارت بین الملل به عنوان دو رشته مستقل مطرح و ارائه می گردند در روش دیگر که با توجه به رشد اجتماعی و اقتصادی کشور از یک طرف و سطح نیاز جامعه و نو بودن آن از طرف دیگر توصیه می گردد در مرحله اولیه و فعلی ، این رشته واحد تحت نام «حقوق تجاری اقتصادی بین المللی »به صورت ترکیبی ارائه می شود تا دانشجویان بتوانند با امکان انتخاب واحدهای تجاری و یا اقتصادی دور نمای آینده علمی و حرفه ای خود را ترسیم نمایند راهکاری که با توجه به نیاز های جامعه در این مرحله می تواند به عنوان گزینه بهتر محسوب گردد .

در خصوص ضرورت ایجاد این رشته میتوان به معضلات ناظر به قراردادهای تجاری بین المللی ، مشارکت های بین المللی و شرکت های چند ملیتی، روش های تأمین مالی قراردادهای بزرگ توسعه صنعتی ،بررسی موانع سرمایه گذاری خارجی ، قواعد و ضرورت های حقوق مهندسی ، حقوق انرژی و قواعد ناظر به عملیات بانکی و تجارت الکترونیک در عرصه تجارت بین الملل از یک طرف و ضرورت تحلیل اقتصادی نهادهای حقوقی جهت تبیین ریشه ها و بنیادهای اقتصادی آنها از طرف دیگر اشاره کرد .


حقوق اقتصادی


حقوق اقتصادی بر دو محور تاكید دارد :

1ـ تاكید بیش*تر بر حوزه اقتصادی قوانین و مقررات : در این گرایش قوانین و مقرراتی كه با حوزه*های اقتصادی و بازرگانی ارتباط بیش*تر و تنگاتنگ دارند مورد بررسی و تحلیل قرار می*گیرند از جمله این حوزه*ها حقوق بیمه ،* حقوق مالكیت*های صنعتی ، حقوق نفت ، حقوق ساخت و ساز و ... است.



2 ـ تحلیل و تجزیه اقتصادی قوانین : در گرایش حقوق اقتصادی ، قوانین و مقررات از منظر اقتصادی بررسی می*شوند. تشخیص مبانی و آثار اقتصادی قوانین به قانون*گذار و حقوق*دانان كمك می*كند كه قوانین را در راستای بهبود وضعیت اقتصادی تصویب یا اصلاح یا تفسیر كنند.

حقوق مالی-اقتصادی


هدف این دوره آموزش دانشجویان دارای زمینه علمی حقوقی به مقررات و سیاستهای مالی – اقتصادی داخلی و بین المللی به منظور ارتقای سطح آمادگی آنان برای پاسخگوئی به نیازهای علمی و اجرائی همگام با تحولات علمی روز و اداره امور دستگاه های مرتبط در سطح شهرستان، استان و کشور با روش های علمی می باشد. همچنین، با موفقیت در برگزاری دوره پذیرش دانشجو از دیگرکشورها با اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح امکان پذیر خواهد بود.

حقوق کیفری اطفال و نوجوانان


این گرایش از زیر شاخه های رشته حقوق کیفری می باشد و صرفاً به حقوق کیفری توجه ندارد، بلکه به دلیل ماهیت خاص حوزه حمایت از اطفال که در ارتباط تنگاتنگ با علوم مختلف می باشد؛ در تنظیم دروس و سرفصل های این رشته به حوزه قواعد و موازین فقهی ،بین المللی و حقوق بشر ، علوم جنایی تجربی ، فلسفه کیفری و کیفرشناسی نیز توجه شده است، لذا با رشته هایی مانند حقوق خانواده ، حقوق جزا و جرم شناسی و حقوق بشر در برخی دروس هم پوشانی دارد.

حقوق کیفری اطفال و نوجوانان یکی از قدیمی ترین شاخه های حقوق کیفری فنی است که از رشته های تکمیلی علوم جنایی حقوقی به شمار می رود. حقوق کیفری اطفال ، با در نظر گرفتن وضعیت جسمی و روانی اطفال بزه کار و بزه دیده ، از یک سو حقوق ماهوی ویژه آنان را شامل می شود، و از سوی دیگر ، اختصاصاً به چگونگی دادرسی مسائل مربوط به آنها در فرایند کیفری می پردازد.

حقوق تجارت الکترونیکی


یکی از مفاهیم تجارت الکترونیک حذف مرزها ، گمرک ها واسطه ها و تبدیل شدن به یک دهکده جهانی می باشد. در تجارت الکترونیک مرزی وجود ندارد. تجارت الکترونیک در حال ورود به عصر جدیدی است که محتوای آن از حیطه مبادله داده های مربوط به سفارش دادن یا قبول سفارش فراتر رفته و فعالیت های عمده تجاری از قبیل تبلیغات ، آگهی ، مذاکرات ، قراردادها و تسویه حساب ها را نیز در برگرفته است. در واقع زمینه های کاربرد تجارت الکترونیک بسیار گسترده تر از مبادله کالا و خدمات و وجوه است و در تعریف آن و تعیین سیاسیت های مورد نظر باید علاوه بر کاربردهای بالفعل به کاربردهای بالقوه آن نیز توجه داشت.

حقوق فناوریهای زیستی


دوره کارشناسی ارشد حقوق فناوری زیستی به تبیین قوانین و رویه قضایی داخلی و بین المللی در حوزه مسایل بیوتکنولوژی از طریق آموزش و کارآموزی می پردازد.

هدف این دوره تربیت نیروی انسانی حقوقدان تخصصی برای حل مسایل و معضلات حقوقی می باشد. به تعبیر دیگر ، از جمله اهداف این دوره تربیت دانشجویان به منظور ارتقای سطح آمادگی آنان برای اداره امور حقوقی فناوری های زیستی در سطح کشور است.

ضرورت های ایجاد این رشته را می توان در بندهای ذیل خلاصه کرد، گرچه به این موارد محدود نمی شود:

- کندی و کم توجهی به تحقق چشم انداز 20 ساله.

- استراتژی و سیاست کلی نظام برای پذیرش ، انجام تحقیقات و پخش فرآورده های فناوری زیستی.